کوروش بزرگ و آزادسازی یهودیان

داستان ما در سال ۵۸۶ پیش از میلاد آغاز می‌شود، زمانی که نبوکدنصر دوم، پادشاه بابل، اورشلیم را فتح کرد و مردم یهودا را به اسارت برد. این رویداد که در تاریخ یهود به عنوان «اسارت بابلی» شناخته می‌شود، یکی از دوران سیاه تاریخ این قوم محسوب می‌گردد.

نبوکدنصر نه تنها شهر مقدس اورشلیم را ویران کرد، بلکه معبد سلیمان را نیز که قلب معنوی یهودیان بود، تخریب نمود و اشیاء مقدس آن را به بابل انتقال داد. هزاران یهودی، از جمله اشراف، کاهنان، صنعتگران و دانشمندان، به زور از سرزمین مادری خود جدا شده و در بابل اسکان داده شدند.

این تبعید که نزدیک به پنجاه سال طول کشید، دوران سخت و تلخی برای قوم یهود بود. آنها در غربت، دور از سرزمین مقدس خود، در انتظار روزی بودند که بتوانند به خانه بازگردند. در این میان، انبیای یهود مانند حزقیال و اشعیا، امید بازگشت را در دل قومشان زنده نگه داشتند.

در سال ۵۳۹ پیش از میلاد، کوروش دوم، معروف به کوروش بزرگ، پادشاه پارس، بابل را فتح کرد و بزرگترین امپراتوری تاریخ باستان را بنیان نهاد. کوروش که خود را نه فاتح بلکه آزادبخش می‌نامید، نگرشی کاملاً متفاوت نسبت به اقوام مفتوحه داشت.

بر خلاف فرمانروایان پیشین که اقوام تسخیرشده را به زور مجبور به پذیرش فرهنگ و مذهب خود می‌کردند، کوروش سیاست بردباری و احترام به تنوع فرهنگی و مذهبی را در پیش گرفت. این رویکرد نوآورانه، یکی از دلایل اصلی موفقیت و پایداری امپراتوری پارس محسوب می‌شود.

کوروش درک کرده بود که حکومت بر امپراتوری وسیع و متنوعی چون پارس، نیازمند کسب رضایت و وفاداری همه اقوام است. او بر این باور بود که احترام به عقاید و سنت‌های محلی، بهترین راه برای دستیابی به این هدف است. این فلسفه حکومتی، نقطه عطفی در تاریخ روابط بین‌المللی و حقوق بشر محسوب می‌گردد.

یکی از نخستین و مهم‌ترین اقدامات کوروش پس از فتح بابل، صدور فرمان آزادسازی یهودیان بود. این فرمان تاریخی که در کتاب عزرا در کتاب مقدس ثبت شده، نه تنها اجازه بازگشت یهودیان به اورشلیم را صادر کرد، بلکه دستور بازسازی معبد سلیمان و بازگردانی اشیاء مقدس را نیز شامل می‌شد.

متن فرمان کوروش که در کتاب عزرا آمده، چنین است: «کوروش پادشاه پارس چنین می‌گوید: یهوه خدای آسمان، تمامی ممالک زمین را به من داده و او مرا مأمور کرده که برای او خانه‌ای در اورشلیم که در یهودیه است بسازم. هر کس از شما که از قوم اوست، خدایش با وی باشد، و به اورشلیم که در یهودیه است برود و خانه یهوه خدای اسرائیل را بسازد.»

این فرمان نه تنها از نظر مذهبی و فرهنگی برای یهودیان اهمیت داشت، بلکه از نظر حقوقی و سیاسی نیز بی‌نظیر بود. برای نخستین بار در تاریخ، پادشاهی به صراحت حق بازگشت اقوام تبعیدی به سرزمین اصلی و احیای هویت مذهبی و فرهنگی آنان را به رسمیت شناخت.